یدید جیوه (II) اطلس شیمی مهر

نام‌های شیمیایی:

 

نام فارسی: یدید جیوه (II)

 

نام انگلیسی: Mercury(II) iodide

 

فرمول شیمیایی: HgI₂

 

شماره CAS: 7774-29-0

 

 

 

---

 

✅ ساختار و ویژگی‌های فیزیکی:

 

ویژگی مشخصات

 

فرمول شیمیایی HgI₂

جرم مولی 454.4 g/mol

رنگ قرمز روشن (در دمای معمولی)

حالت جامد بلوری

چگالی حدود 6.4 g/cm³

نقطه ذوب 259 درجه سلسیوس

نقطه جوش تجزیه می‌شود قبل از جوشیدن

محلول در آب بسیار کم‌محلول (عملاً نامحلول)

محلول در الکل بسیار کم‌محلول

رنگ در دماهای مختلف قرمز در دمای اتاق، زرد هنگام حرارت‌دهی، سپس بازگشت به قرمز با سرد شدن (پدیده پلی‌مورفیسم)

 

 

 

---

 

✅ ویژگی‌ مهم: پلی‌مورفیسم (Polymorphism)

 

یدید جیوه دارای دو فرم بلوری (پلی‌مورف) است:

 

1. α-HgI₂ (قرمز): فرم پایدار در دمای اتاق

 

 

2. β-HgI₂ (زرد): فرم ناپایدار که در دمای بالا ظاهر می‌شود

 

 

 

> هنگام حرارت دادن، رنگ آن از قرمز به زرد تغییر می‌کند و پس از سرد شدن مجدداً قرمز می‌شود. این پدیده در آموزش‌های شیمی به‌عنوان مثال زیبایی از تغییر ساختار بلوری نمایش داده می‌شود.

 

 

 

 

---

 

✅ واکنش‌پذیری و خواص شیمیایی:

 

بسیار کم‌محلول در آب است، ولی در محلول‌های دارای یدید (مثل KI) کمپلکس محلول [HgI₄]²⁻ می‌سازد.

 

در حضور آمونیاک یا بازهای قوی، ممکن است واکنش‌های جانبی ایجاد شود.

 

واکنش با مواد آلی یا احیاکننده ممکن است جیوه فلزی آزاد کند.

 

 

 

---

 

✅ کاربردها:

 

🔹 در شیمی و آزمایشگاه‌ها:

 

به‌عنوان نمونه‌ای از پلی‌مورفیسم و تغییر فاز در آموزش شیمی

 

تولید برخی ترکیبات جیوه

 

مطالعات نوری و الکترونیکی (مواد نیمه‌هادی)

 

 

🔹 در صنعت:

 

در گذشته به‌عنوان ضدعفونی‌کننده و داروی موضعی (اکنون تقریباً منسوخ شده)

 

در آشکارسازهای پرتو ایکس و گاما (HgI₂ یک نیمه‌هادی با کاربردهای خاص است)

 

 

 

---

 

✅ خطرات و نکات ایمنی:

 

نوع خطر توضیح

 

سمیت بسیار سمی (هم به‌خاطر جیوه و هم به‌خاطر یدید)

جذب از راه پوست امکان‌پذیر و بسیار خطرناک

سرطان‌زایی ممکن است باعث سرطان شود (شواهدی برای سمیت ژنتیکی و عصبی وجود دارد)

تجمع زیستی جیوه می‌تواند در بدن و زنجیره غذایی تجمع یابد

 

 

❗ راهنمای ایمنی:

 

استفاده از دستکش، ماسک و عینک ایمنی الزامی است

 

کار کردن با این ماده فقط در هود یا زیر تهویه مناسب

 

دفع زباله‌ها باید طبق مقررات ایمنی مواد خطرناک صورت گیرد

 

 

 

---

 

✅ نگهداری:

 

در ظروف شیشه‌ای دربسته، دور از نور، گرما، رطوبت و مواد احیاکننده نگهداری شود

 

در مکان‌های دارای تهویه مناسب و دسترسی محدود قرار گیرد

 

 

 

---

 

✅ واکنش با یدید پتاسیم (KI):

 

در حضور پتاسیم یدید (KI)، کمپلکس محلول به رنگ بی‌رنگ یا زرد کم‌رنگ تشکیل می‌شود:

 

\text{HgI}_2 + 2KI \rightarrow K_2[HgI_4]

 

 

---

 

✅ خلاصه ویژگی‌ها:

 

ویژگی مقدار / توضیح

 

فرمول HgI₂

رنگ قرمز (در دمای معمولی)

محلولیت بسیار کم در آب

نقطه ذوب 259°C

سمیت بسیار بالا

ویژگی خاص تغییر رنگ (پلی‌مورفیسم)

کاربرد آموزشی، نیمه‌هادی‌ها، پژوهش‌ها