بی کرومات سدیم یک کیلویی (اطلس شیمی مهر)

نام‌های شیمیایی:

 

نام فارسی: بی‌کرومات سدیم یا دی‌کرومات سدیم

 

نام انگلیسی: Sodium dichromate

 

فرمول شیمیایی: Na₂Cr₂O₇

 

شماره CAS: 10588-01-9 (برای فرم هیدراته: Na₂Cr₂O₇·2H₂O)

 

 

 

---

 

✅ ساختار و حالت فیزیکی:

 

ویژگی مقدار/توضیح

 

فرمول Na₂Cr₂O₇

جرم مولکولی 261.97 g/mol (بی‌آب) / 298.00 g/mol (دی‌هیدراته)

رنگ نارنجی متمایل به قرمز (بلوری)

حالت جامد کریستالی

محلول در آب بله، به‌خوبی حل می‌شود

اسیدی/ بازی خاصیت اسیدی در محلول آبی دارد

اکسیدکننده بسیار قوی

 

 

 

---

 

✅ ویژگی‌های شیمیایی:

 

بی‌کرومات سدیم یک عامل اکسیدکننده قوی است.

 

در محلول آبی، به‌راحتی به یون‌های Cr₂O₇²⁻ و یون‌های سدیم تفکیک می‌شود.

 

در محیط‌های اسیدی به کروم (III) کاهش می‌یابد:

 

 

Cr_2O_7^{2-} + 14H^+ + 6e^- \rightarrow 2Cr^{3+} + 7H_2O

 

رنگ یون کرومات (CrO₄²⁻): زرد

 

رنگ یون دی‌کرومات (Cr₂O₇²⁻): نارنجی

 

 

 

---

 

✅ کاربردها:

 

🔹 در صنعت:

 

تصفیه چرم (دباغی): به‌عنوان تثبیت‌کننده و رنگ‌بر

 

آبکاری فلزات: عامل اکسیدکننده در آماده‌سازی سطح

 

تولید رنگدانه‌های کروم (نظیر کروم زرد)

 

تولید چوب مقاوم به آتش و پوسیدگی

 

در سرامیک و شیشه‌سازی: برای ایجاد رنگ زرد تا نارنجی

 

 

🔹 در آزمایشگاه:

 

عامل اکسیدکننده در واکنش‌های آلی مانند:

 

 

R-OH + Na_2Cr_2O_7 \xrightarrow{H_2SO_4} R=O

 

 

---

 

⚠️ نکات ایمنی:

 

بی‌کرومات سدیم جزو ترکیبات کروم شش‌ظرفیتی (Cr⁶⁺) است که به‌شدت سمی، سرطان‌زا و جهش‌زا شناخته می‌شود.

 

نوع خطر توضیح

 

سمیت شدید، به‌ویژه برای سیستم تنفسی، پوست، کلیه و کبد

سرطان‌زایی سرطان‌زا برای انسان طبق طبقه‌بندی IARC

تحریک‌کننده باعث ایجاد سوختگی شیمیایی، زخم پوستی و آسیب ریوی

زیست‌محیطی بسیار خطرناک برای آبزیان و منابع آب

 

 

✅ اقدامات ایمنی:

 

استفاده از ماسک، دستکش، روپوش، و عینک ایمنی

 

کار کردن در محیط با تهویه مناسب (هود آزمایشگاهی)

 

عدم تماس مستقیم با پوست یا چشم

 

دفع زباله شیمیایی تحت قوانین زیست‌محیطی

 

 

 

---

 

✅ واکنش‌های مهم:

 

1. اکسایش الکل‌ها:

 

3CH_3CH_2OH + Cr_2O_7^{2-} + 8H^+ \rightarrow 3CH_3CHO + 2Cr^{3+} + 7H_2O

 

2. واکنش در محیط قلیایی:

 

تبدیل به یون کرومات (CrO₄²⁻) که رنگ زرد دارد:

 

Cr_2O_7^{2-} + 2OH^- \rightarrow 2CrO_4^{2-} + H_2O

 

 

---

 

✅ تفاوت با بی‌کرومات پتاسیم:

 

ویژگی بی‌کرومات سدیم بی‌کرومات پتاسیم

 

حلالیت در آب بیشتر کمتر

کاربرد صنعتی‌تر، ارزان‌تر خالص‌تر، آزمایشگاهی

رنگ نارنجی نارنجی مایل به قرمز

 

 

 

---

 

✅ خلاصه ویژگی‌ها:

 

ویژگی مقدار/توضیح

 

فرمول Na₂Cr₂O₇

رنگ نارنجی

محلولیت بالا در آب

نوع ترکیب اکسیدکننده قوی

خطر سرطان‌زا، سمی، خورنده

کاربرد دباغی، اکسایش، رنگ‌سازی، آبکاری