تیوسیانات جیوه (اطلس شیمی مهر)

تیوسیانات جیوه (Mercury(II) thiocyanate یا Hg(SCN)₂) یکی از ترکیبات شناخته‌شده و نسبتاً خطرناک جیوه است که به دلیل ویژگی‌های خاص خود هم در علم شیمی و هم در برخی موارد صنعتی و نمایشی (مثل آزمایش‌های آتش‌زا) شناخته شده است.

 

در ادامه، توضیحات کامل درباره این ترکیب آورده شده است:

 

 

---

 

🔬 مشخصات شیمیایی تیوسیانات جیوه

 

ویژگی توضیحات

 

نام فارسی تیوسیانات جیوه، جیوه تیوسیانات

نام انگلیسی Mercury(II) thiocyanate

فرمول شیمیایی Hg(SCN)₂

جرم مولی 316.66 g/mol

شکل ظاهری پودر سفید تا زرد کم‌رنگ

شماره CAS 592-85-8

حلالیت در آب اندک

پایداری ناپایدار در برابر گرما – هنگام حرارت‌دهی تجزیه می‌شود

 

 

 

---

 

⚗️ ساختار و ترکیب شیمیایی

 

تیوسیانات جیوه دارای یک اتم جیوه با عدد اکسایش +۲ است که با دو یون تیوسیانات (SCN⁻) پیوند برقرار کرده است.

 

ترکیب شامل اتم‌های گوگرد، کربن، نیتروژن و جیوه است.

 

 

 

---

 

🔥 ویژگی خاص: واکنش حرارتی

 

یکی از دلایل معروف بودن تیوسیانات جیوه، واکنش عجیب آن هنگام حرارت دادن است:

 

🌋 آزمایش "مار فرعون"

 

وقتی تیوسیانات جیوه گرم می‌شود، یک واکنش تجزیه‌ گرمازا انجام می‌دهد که منجر به بیرون آمدن رشته‌هایی مارپیچ و متخلخل از ماده‌ی در حال سوختن می‌شود.

 

این واکنش شبیه به رشد مار از درون خاکستر است و به همین دلیل به آن مار فرعون (Pharaoh’s serpent) می‌گویند.

 

در گذشته به عنوان سرگرمی در اسباب‌بازی‌های آتش‌زا استفاده می‌شد، اما به علت سمّیت شدید استفاده از آن منسوخ شده است.

 

 

 

---

 

☠️ سمیت و خطرات تیوسیانات جیوه

 

نوع خطر توضیحات

 

سمیت بالا بسیار سمی است؛ جذب از طریق پوست، تنفس یا خوردن باعث مسمومیت شدید با جیوه می‌شود.

تحریک تنفسی و پوستی باعث التهاب پوست، چشم و ریه‌ها می‌شود.

نوروتوکسیک آسیب به سیستم عصبی (همانند سایر ترکیبات جیوه‌ای)

ایجاد گازهای سمی هنگام سوختن مانند دی‌اکسید گوگرد (SO₂)، سیانید هیدروژن (HCN) و بخار جیوه

 

 

❌ به‌هیچ‌وجه نباید بدون تهویه مناسب یا در محیط‌های بسته آزمایش شود.

 

 

---

 

📦 موارد استفاده (گذشته و حال)

 

کاربرد توضیحات

 

آزمایش‌های آموزشی (دیگر رایج نیست) - مار فرعون

آتش‌بازی قدیمی حذف شده به دلیل خطرات بالا

مطالعات شیمی معدنی به عنوان نمونه واکنش‌های تیوسیانات

تحقیقات آزمایشگاهی بررسی خواص ترکیبات جیوه

 

 

 

---

 

🧊 نگهداری و شرایط ایمنی

 

در ظرف کاملاً دربسته و غیرقابل نفوذ نگهداری شود

 

دور از نور، گرما، رطوبت و مواد اکسیدکننده

 

نگهداری در محل دارای تهویه

 

دور از دسترس کودکان و افراد غیرمتخصص

 

 

 

---

 

🧯 اقدامات در صورت تماس یا مسمومیت

 

وضعیت اقدام فوری

 

تماس با پوست فوراً با آب زیاد شستشو دهید (حداقل 15 دقیقه)

تماس چشمی شستشو با آب فراوان + مراجعه فوری به چشم‌پزشک

استنشاق بخار انتقال به هوای آزاد، تماس با اورژانس

بلعیدن تماس با مرکز کنترل سموم، به‌هیچ‌وجه القای استفراغ نکنید

 

 

 

---

 

⚠️ جمع‌بندی

 

تیوسیانات جیوه یک ماده شیمیایی:

 

خطرناک

 

جذاب از نظر واکنش‌پذیری

 

اما بسیار سمی و ممنوع در مصارف عمومی

 

 

است که فقط در محیط‌های کنترل‌شده آزمایشگاهی توسط افراد آموزش‌دیده باید استفاده شود.