فنل فتالئین هند (اطلس شیمی مهر)

مشخصات کلی فنل‌فتالئین

 

ویژگی توضیح

 

نام فارسی فنل‌فتالئین

نام انگلیسی Phenolphthalein

فرمول شیمیایی C₂₀H₁₄O₄

جرم مولکولی 318.33 g/mol

شماره CAS 77-09-8

شکل ظاهری پودر سفید یا بی‌رنگ

حلالیت محلول در اتانول، کم‌محلول در آب

نوع ترکیب نشانگر اسید–باز (pH indicator)

 

 

 

---

 

🎨 عملکرد فنل‌فتالئین به عنوان شناساگر pH

 

فنل‌فتالئین یک شناساگر معروف است که در شیمی تجزیه و آزمایش‌های تیتراسیون اسید–باز کاربرد فراوانی دارد.

 

pH رنگ محلول

 

< 8.0 بی‌رنگ

8.2 – 10.0 صورتی کم‌رنگ تا پررنگ

> 10.0 صورتی پررنگ، سپس در pH بسیار بالا بی‌رنگ دوباره (در غلظت‌های خاص)

 

 

🔍 بازه رنگی: حدود pH 8.2 تا 10.0

به همین دلیل در تیتراسیون‌های باز قوی با اسید ضعیف بسیار مناسب است.

 

 

---

 

🧴 کاربردهای فنل‌فتالئین

 

کاربرد توضیح

 

شناساگر اسید–باز در آزمایشگاه برای تیتراسیون‌ها

داروسازی (سابقاً) به عنوان ملین (اکنون ممنوع یا محدود شده)

تشخیص قلیاییت در تست‌های کنترل کیفیت آب و محلول‌های صنعتی

ساخت اسباب‌بازی شیمیایی مثل "جوهر نامرئی" که با قلیا ظاهر می‌شود

تحقیقات شیمی تجزیه برای بررسی واکنش‌های خنثی‌سازی و تعیین نقطه پایانی واکنش‌ها

 

 

 

---

 

⚠️ هشدارهای ایمنی

 

نوع تماس اثرات

 

پوستی / چشمی ممکن است باعث تحریک شود

استنشاق / بلعیدن در مقادیر بالا می‌تواند سمی باشد

پتانسیل سرطان‌زایی برخی منابع احتمال می‌دهند در دوز بالا و مصرف بلندمدت اثر سرطان‌زایی داشته باشد – در برخی کشورها مصرف خوراکی آن ممنوع شده

 

 

رده خطر:

 

در اروپا و آمریکا، فنل‌فتالئین از فهرست مجاز مواد دارویی حذف شده و استفاده از آن به عنوان ملین خوراکی ممنوع شده است.

 

 

 

---

 

🧊 شرایط نگهداری

 

در ظرف کاملاً دربسته

 

دور از نور، رطوبت و حرارت

 

در محیط خشک و خنک نگهداری شود

 

 

 

---

 

⚗️ ویژگی‌های شیمیایی

 

فنل‌فتالئین در محیط اسیدی و خنثی بی‌رنگ است.

 

در محیط بازی به فرم آنیونی تبدیل می‌شود که باعث ایجاد رنگ صورتی/قرمز می‌شود.

 

در محلول‌های بسیار قلیایی، رنگ ممکن است مجدداً بی‌رنگ شود (در اثر تجزیه بازیک).

 

 

 

---

 

🔬 ساختار شیمیایی

 

ترکیبی آلی از خانواده فتالئین‌ها

 

شامل دو حلقه فنول و یک هسته مرکزی متصل به حلقه لاکتون

 

نام سیستماتیک: 3,3-Bis(4-hydroxyphenyl)-2-benzofuran-1(3H)-one

 

 

 

---

 

✅ جمع‌بندی

 

فنل‌فتالئین:

 

شناساگری بسیار معروف برای تشخیص pH در بازه 8.2 تا 10 است.

 

در شیمی تجزیه کاربرد فراوان دارد.

 

استفاده خوراکی آن اکنون در بیشتر کشورها ممنوع یا محدود است.

 

در محیط قلیایی به رنگ صورتی درمی‌آید و در محیط اسیدی بی‌رنگ است.