فنول کریستال (اطلس شیمی مهر)

معرفی کلی فنول کریستال

 

ویژگی توضیح

 

نام فارسی فنول کریستال

نام علمی فنول (Phenol)

نام دیگر اسید کربولیک (Carbolic Acid)

فرمول شیمیایی C₆H₅OH

جرم مولکولی 94.11 g/mol

شماره CAS 108-95-2

شکل ظاهری بلورهای سفید یا بی‌رنگ، مومی‌شکل (گاهی مایع در دمای اتاق گرم)

بو تند، مشابه داروی ضدعفونی‌کننده (بوی خاص فنل)

حلالیت محلول در آب، الکل، اتر و اغلب حلال‌های آلی

 

🧬 ساختار شیمیایی

 

فنول دارای یک حلقه آروماتیک (بنزن) است که به یک گروه هیدروکسیل (–OH) متصل است. این ترکیب به عنوان یک الکل آروماتیک شناخته می‌شود، اما نسبت به الکل‌های آلیفاتیک رفتار اسیدی‌تری دارد.

 

 

---

 

❄️ حالت فیزیکی فنول کریستال

 

در دمای اتاق و آب و هوای خنک، به صورت بلورهای جامد سفید یا شفاف (کریستال) دیده می‌شود، به همین دلیل به آن "فنول کریستال" گفته می‌شود.

 

در دمای بالاتر از حدود 43 درجه سانتی‌گراد، به مایع تبدیل می‌شود.

 

 

 

---

 

⚙️ خواص شیمیایی مهم

 

خاصیت توضیح

 

اسیدی بودن ضعیف‌تر از اسیدهای معدنی ولی قوی‌تر از الکل‌ها

واکنش‌پذیری در حضور عوامل اکسیدکننده به کینون‌ها تبدیل می‌شود

خاصیت ضدعفونی‌کننده دارای اثرات باکتری‌کش قوی است

واکنش با فلزات قلیایی مانند سدیم، باعث تشکیل فنولات می‌شود

 

 

 

---

 

🧴 کاربردهای فنول کریستال

 

حوزه کاربرد

 

پزشکی و بهداشت ضدعفونی‌کننده قوی (در گذشته برای زخم، حالا به ندرت استفاده می‌شود)

آرایشی و زیبایی در برخی فرمول‌های لایه‌بردار قوی (مانند "پیلینگ فنول") برای پوست – تنها در شرایط پزشکی مجاز

صنعتی سنتز پلاستیک‌ها، رزین‌ها (مانند فنول-فرمالدهید)، آنتی‌اکسیدان‌ها

تولید رنگ و دارو ماده اولیه در تولید آسپرین، رنگ‌های آزو و داروهای ضدعفونی

آزمایشگاهی استخراج اسیدهای نوکلئیک (مانند فنل/کلروفرم استخراج DNA)

 

 

 

---

 

☣️ ایمنی و خطرات

 

فنول کریستال ماده‌ای خطرناک است و باید با احتیاط کامل با آن کار کرد:

 

تماس اثرات

 

پوستی سوزش، سوختگی شیمیایی، جذب پوستی بالا

چشمی آسیب جدی به چشم

تنفسی تحریک سیستم تنفسی، سرگیجه، سردرد

بلعیدن سمی، باعث تهوع، استفراغ، نارسایی کبد و کلیه در دوز بالا

 

 

🚨 هشدار بسیار مهم:

 

فنول به سرعت از پوست جذب می‌شود و می‌تواند باعث مسمومیت سیستمیک شود. استفاده پزشکی آن فقط باید تحت نظر پزشک متخصص و در شرایط کاملاً کنترل‌شده انجام شود.

 

 

---

 

🧊 شرایط نگهداری

 

در ظروف دربسته، مقاوم به خوردگی

 

دور از نور و گرما

 

در محیط خشک، با تهویه مناسب

 

 

 

---

 

⚗️ مقایسه با مشتقات دیگر فنول

 

ترکیب ویژگی

 

فنول (کریستال) قوی‌ترین اثر ضدعفونی، خورنده و سمی

رزورسنول ضعیف‌تر، در برخی کرم‌های پوستی استفاده می‌شود

کرسول مشابه فنول اما با سمیت کمتر، در ضدعفونی دام و مرغداری

هیدروکینون مشتق فنولی، سفیدکننده قوی پوست

 

 

 

---

 

💡 کاربرد در پیلینگ پوست (Phenol Peel)

 

یکی از قوی‌ترین پیلینگ‌های شیمیایی برای درمان چین و چروک‌های عمیق، لکه‌ها و آسیب‌های شدید نوری

 

فقط باید توسط پزشک متخصص پوست انجام شود

 

ممکن است نیاز به بیهوشی و نظارت پزشکی کامل داشته باشد

 

عوارض جانبی مانند آسیب کبدی، بی‌نظمی قلب و سوختگی پوست در صورت مصرف نادرست

 

 

 

---

 

✅ جمع‌بندی

 

فنول کریستال یک ترکیب آلی مهم با خواص ضدعفونی‌کننده قوی است که در بسیاری از صنایع شیمیایی، پزشکی، زیبایی و داروسازی کاربرد دارد، اما:

 

بسیار خورنده و سمی است

 

استفاده بی‌احتیاط از آن می‌تواند خطرناک باشد

 

برای استفاده پوستی یا پزشکی حتماً باید توسط متخصص انجام شود